Ατμοσφαιρική ρύπανση: η Επιτροπή κινεί δικαστική διαδικασία κατά δέκα κρατών μελών για τα αιωρούμενα σωματίδια

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υποχρεώθηκε να κινήσει διαδικασίες επί παραβάσει κατά δέκα κρατών μελών, επειδή δεν τηρούν το πρότυπο ποιότητας του ατμοσφαιρικού αέρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) για τα επικίνδυνα αιωρούμενα σωματίδια, που είναι γνωστά ως PM₁₀ή ΑΣ₁₀. Τα σωματίδια αυτά, με κύριες πηγές εκπομπών τη βιομηχανία, την οδική κυκλοφορία και την οικιακή θέρμανση, μπορούν να προκαλέσουν άσθμα, καρδιαγγειακά προβλήματα και πρόωρο θάνατο. Η Επιτροπή προβαίνει στην ενέργεια αυτή μετά την έναρξη ισχύος της νέας οδηγίας της ΕΕ για την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα, πέρυσι τον Ιούνιο, η οποία επιτρέπει στα κράτη μέλη να ζητούν, υπό όρους και για συγκεκριμένα τμήματα της επικράτειάς τους, περιορισμένη παράταση χρόνου για την τήρηση του προτύπου που ισχύει για τα PM₁₀ από το 2005.

Ο Σταύρος Δήμας, Επίτροπος αρμόδιος για το περιβάλλον, δήλωσε τα εξής: «Η ατμοσφαιρική ρύπανση έχει σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία και η τήρηση των προτύπων πρέπει να αποτελεί ύψιστη προτεραιότητα. Η νέα οδηγία για την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα και καθαρότερο αέρα για την Ευρώπη επιτρέπει παρατάσεις των προθεσμιών συμμόρφωσης, εφόσον τηρούνται ορισμένες προϋποθέσεις, αλλά οι παρατάσεις αυτές δεν επιτρέπεται να καθυστερούν την εφαρμογή των μέτρων για τη μείωση των εκπομπών. Είναι επίσης θεμελιώδους σημασίας η πλήρης τήρηση των προτύπων στις περιπτώσεις όπου δεν έχουν εφαρμογή οι παρατάσεις χρόνου. Ως εκ τούτου η ευελιξία που παρέχεται στα κράτη μέλη θα συμπληρωθεί με αυστηρά μέτρα επιβολής από την πλευρά της Επιτροπής.

Πρώτη προειδοποιητική επιστολή

Η Επιτροπή, αφού προηγουμένως ζήτησε από τα κράτη μέλη, πέρυσι τον Ιούνιο, να της υποβάλουν πληροφορίες (βλ. δελτίο Τύπου IP/08/1112), απέστειλε πρώτη προειδοποιητική επιστολή σε δέκα κράτη μέλη, τα οποία δεν έχουν ακόμη συμμορφωθεί με τις οριακές τιμές που ισχύουν για τα PM₁₀ από την 1^η Ιανουαρίου 2005. Πρόκειται για τα εξής κράτη μέλη: Κύπρος, Εσθονία, Γερμανία, Ιταλία, Πολωνία, Πορτογαλία, Σλοβενία, Ισπανία, Σουηδία και Ηνωμένο Βασίλειο. Οι υπερβάσεις τις οποίες αφορούν οι εν λόγω επιστολές πλήττουν 83 εκατομ. ανθρώπους σε 132 διαφορετικές ζώνες ποιότητας του αέρα.

Τα ανωτέρω κράτη μέλη δεν έχουν υποβάλει αίτημα παράτασης χρόνου για την τήρηση των προτύπων σε όλες τις ζώνες ποιότητας του αέρα που υπερβαίνουν τις οριακές τιμές για τα PM₁₀. Η νέα οδηγία για την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα^[1] (βλ. MEMO07/571 και IP/08/570), που άρχισε να ισχύει στις 11 Ιουνίου 2008, επιτρέπει στα κράτη μέλη να ζητούν, υπό όρους, περιορισμένη παράταση χρόνου για την τήρηση του προτύπου για τα PM₁₀. Η παράταση αυτή ισχύει μόνο στις ζώνες ποιότητας του αέρα για τις οποίες αποδεικνύεται ότι, μολονότι καταβλήθηκε προσπάθεια να επιτευχθούν οι οριακές τιμές το 2005, η συμμόρφωση ήταν αδύνατη λόγω ειδικών εξωτερικών περιστάσεων. Τα κράτη μέλη οφείλουν επίσης να αποδεικνύουν ότι θα έχουν συμμορφωθεί μέχρι τη λήξη της νέας προθεσμίας, καταρτίζοντας για κάθε ζώνη εθνικό σχέδιο για την ποιότητα του αέρα.

Μέχρι σήμερα, έχουν υποβάλει αίτημα παράτασης χρόνου για όλες τις ζώνες ένδεκα κράτη μέλη. Η Επιτροπή εξετάζει τώρα αν τα αιτήματα αυτά πληρούν τις προϋποθέσεις παράτασης και θα αποφασίσει εντός εννέα μηνών από την παραλαβή των σχετικών κοινοποιήσεων αν θα προβάλει αντιρρήσεις. Τέσσερα κράτη μέλη – Γερμανία, Ιταλία, Πολωνία και Ισπανία – δεν υπέβαλαν αιτήματα για όλες τις ζώνες ποιότητας του αέρα όπου σημειώθηκε υπέρβαση των οριακών τιμών.

Άλλα κράτη μέλη πληροφόρησαν την Επιτροπή ότι καταρτίζουν σχέδια ποιότητας του αέρα για τις ζώνες όπου δεν τηρούνται τα πρότυπα και ότι σκοπεύουν να ζητήσουν παράταση χρόνου τους επόμενους μήνες.

Η Βουλγαρία και η Ρουμανία ανέφεραν για πρώτη φορά υπερβάσεις το 2008. Υπενθυμίστηκε στις χώρες αυτές η υποχρέωση τήρησης των προτύπων και τους ζητήθηκε να υποβάλουν, πριν από τις 31 Μαρτίου 2009, κοινοποίηση σχετικά με παράταση χρόνου για τις οικείες ζώνες υπέρβασης.

Οι παραβάσεις ή κοινοποιήσεις δεν αφορούν τέσσερα κράτη μέλη: η Φινλανδία και η Λιθουανία απέδειξαν ότι οι υπερβάσεις οφείλονται στη διασκόρπιση άμμου σε δρόμους το χειμώνα – την οποία επιτρέπει ρητά η οδηγία – ενώ η Ιρλανδία και το Λουξεμβούργο είναι τα μόνα κράτη μέλη που δεν ανέφεραν υπερβάσεις.

Πρότυπα για τα PM₁₀

Το πρότυπο για τα PM₁₀ αποτελείται από δύο οριακές τιμές:

συγκέντρωση 50 μικρογραμμαρίων (µg)/m³, μετρούμενη στη διάρκεια ενός 24ώρου, της οποίας δεν επιτρέπεται υπέρβαση περισσότερες από 35 ημέρες ανά ημερολογιακό έτος,
συγκέντρωση 40 µg/m3, μετρούμενη στη διάρκεια ενός ημερολογιακού έτους, της οποία δεν επιτρέπεται καμία υπέρβαση.

Δικαστική διαδικασία

Το άρθρο 226 της Συνθήκης εξουσιοδοτεί την Επιτροπή να κινεί δικαστική διαδικασία κατά των κρατών μελών που δεν τηρούν τις υποχρεώσεις τους.

Όταν η Επιτροπή θεωρεί ότι στοιχειοθετείται παραβίαση του κοινοτικού δικαίου, που δικαιολογεί την κίνηση διαδικασίας επί παραβάσει, απευθύνει "επίσημη προειδοποιητική επιστολή" (πρώτη γραπτή προειδοποίηση) στο συγκεκριμένο κράτος μέλος, με την οποία το καλεί να της υποβάλει τις παρατηρήσεις του εντός ορισμένης προθεσμίας, συνήθως δίμηνης.

Με βάση την απάντηση, ή ελλείψει απαντήσεως, του κράτους μέλους, η Επιτροπή δύναται να αποφασίσει να του αποστείλει "αιτιολογημένη γνώμη" (δεύτερη και τελική γραπτή προειδοποίηση). Σε αυτήν αναπτύσσονται ρητά και κατηγορηματικά οι λόγοι για τους οποίους η Επιτροπή θεωρεί ότι έχει υπάρξει εν προκειμένω παράβαση του κοινοτικού δικαίου και καλείται το κράτος μέλος να συμμορφωθεί εντός ορισμένης προθεσμίας, κατά κανόνα δίμηνης.

Εάν το κράτος μέλος δεν συμμορφωθεί με την αιτιολογημένη γνώμη, η Επιτροπή δύναται να αποφασίσει την παραπομπή της υπόθεσης στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Εάν το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο κρίνει ότι υπήρξε παράβαση των διατάξεων της Συνθήκης, το κράτος μέλος που ευθύνεται για την παράβαση καλείται να λάβει τα αναγκαία μέτρα για να συμμορφωθεί προς τις εν λόγω διατάξεις.

Το άρθρο 228 της Συνθήκης εξουσιοδοτεί την Επιτροπή να λαμβάνει μέτρα κατά κράτους μέλους που δεν συμμορφώνεται με προηγούμενη απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου. Το ίδιο άρθρο εξουσιοδοτεί επίσης την Επιτροπή να ζητεί από το Δικαστήριο την επιβολή χρηματικής ποινής στο ενεχόμενο κράτος μέλος.

Τα τρέχοντα στατιστικά στοιχεία για τις παραβάσεις γενικότερα είναι διαθέσιμα στον ακόλουθο δικτυακό τόπο:
http://ec.europa.eu/environment/legal/implementation_en.htm

Οι αποφάσεις του Δικαστηρίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων είναι διαθέσιμες στον ακόλουθο δικτυακό τόπο:

http://curia.eu.int/en/content/juris/index.htm

Περισσότερες πληροφορίες:

Κατάλογος ζωνών όπου σημειώθηκαν υπερβάσεις ανά κράτος μέλος

http://ec.europa.eu/environment/air/quality/legislation/exceedances.htm

Δικτυακός τόπος για τις παρατάσεις χρόνου

http://ec.europa.eu/environment/air/quality/legislation/time_extensions.htm

^[1] Οδηγία 2008/50/EΚ